ŠLAJZ

ŠLAJZ

Veliki Bački kanal protiče kroz Bečej u dužini od 22 km i uliva se u usporeni deo reke Tise južno od Bečeja. Krunu vezivanja kanala i Tise predstavlja prevodnica koju meštani zovu ŠLAJZ. Gradnja je završena 1900. godine po planovima Hajnca Alberta, direktora kanala. Šlajzovi su urađeni na električni pogon, a struju je proizvodila hidrocentrala, čime je ova brana bila jedna od najsavremenijih u to vreme.

Šlajz je tokom XIX veka i početkom XX veka predstavljao glavnu turističku atrakciju i svojom impozantnošću privukao pažnju svim prolaznicima i turistima.

Bački grad u srcu Vojvodine, na desnoj obali Tise, najpoznatiji je po "Fantastu", znamenitom dvorcu Dunđerskih, a od 2000. godine i po vaterpolistima, evropskim šampionima. Manje je poznato da Bečej krase i pravi biseri umetnosti i arhitekture, kakva je još uvek atraktivna Ajfelova prevodnica na kanalu Dunav–Tisa–Dunav, jedno od vrhunskih tehničkih dostignuća s početka 20. veka.

Šlajz, kako je Bečejci najčešće nazivaju, nastala je svojevremeno iz preke potrebe. Iako grad "pliva" na podzemnoj termalnoj vodi koja se koristi i za grejanje, uvek mu je pretila ćudljiva reka. Vodena stihija je povremeno poplavila grad menjajući mu "lični opis", sve dok pre više od jednog veka nije odlučeno da se na ušću Velikog bačkog kanala u Tisu podigne moćna brana. Od poplava ga otad uspešno štiti nasip, čiji je nivo za metar viši od najvišeg ikad zabeleženog vodostaja, pa su Bečejci i u vreme poslednjeg divljanja reka spavali mirno.

Ustava ili brana rađena je po planovima inženjera Alberta Hajnca, tehničkog direktora kanala, u periodu od 1895. do 1900. godine i predstavljala je u to vreme pravo čudo tehnike, koje su dolazili da vide i da mu se dive stručnjaci i radoznalci iz svih krajeva sveta. Šlajzovi su urađeni na električni pogon, a struju za njihov rad proizvodila je hidrocentrala napravljena neposredno pored njih. Imala je generator za jednosmernu struju, a pokretala se uz pomoć dizel-motora koji je, koliko nam je poznato, još ispravan. Tako su Bečejci, zahvaljujući Šlajzu, ne samo bili zaštićeni od poplava, već su im, još 1913, mnogo ranije nego komšijama iz okolnih mesta, a odmah posle Novosađana i Subotičana, u kućama zasvetlele sijalice, pa je grad svrstan u najnaprednije u Vojvodini. Iako je projekat za branu načinio mladi Albert Hajnc, tada 24-godišnjak, smatra se da je potekla iz radionice inženjera Aleksandra Gustava Ajfela, koji je projektovao najpre osporavani, a danas proslavljeni čelični toranj koji je postao simbol Pariza. Da li je i prevodnica u Bečeju baš njegovo delo, nije sa sigurnošću potvrđeno, ali je činjenica da rešetkasta konstrukcija Šlajza po stilu neodoljivo podseća na pariski toranj.


 
PRAVOSLAVNA CRKVA

PRAVOSLAVNA CRKVA

Pravoslavna crkva je posvećena Svetom velikomučeniku Georgiju. Građena je u stilu kasnog klasicizma, dok su tri tornja, kao simbol Svetog trojstva, rađena u baroknom stilu.

Gradnja crkve počela je 1851. godine. Glavni majstor bio je Andrija Šmaus, a njegov pomoćnik Mita Somborski iz Bečeja. Završena je septembra 1858. godine.

Objekat je jednobrodna građevina sa petostranom apsidom i bočnim naglašenim prostorom pevnica. Glavni ulaz je naglašen otvorenim tremom sa 4 visoka stuba koji nose trougaoni timpanon. Do vrata se stiže jedinstvenim stepeništem. Dve bočne kule-tornjevi završavaju se barokno profilisanim bakarnim kapama. Ovako oblikovan i artikulisan objekat pravoslavne crkve ostaje zabeležen kao klasičan primer komponovanja elementima barokno-eklektičkog jezika arhitekture.

U nemirima 1848. godine srušena je prvobitna pravoslavna crkva u Bečeju.

Ikonostas Crkve svetog Georgija krase 63 ikone. Rađen je u baroknom stilu. Završio ga je bečki majstor Kistner 1868. godine, a pozlatu ikonostasa je radio bečki umetnik Jarai. Same ikone je radio čuveni slikar Uroš Predić od 1889. godine do 1893. godine. Kroz dve godine postavljene su ikone u ikonostas. Interesantno je napomenuti da je pre postavljanja u ikonostas slikar priredio izložbu i to je prva izložba slika u Bečeju. Ikone je u periodu od 1930. godine do 1931. godine restaurirao sam umetnik.

1972. godine crkva je ponovo restaurirana i tom prilikom je zamenjen deo konstrukcije tornjeva.


 
KATOLIČKA CRKVA

KATOLIČKA CRKVA

Prva katolička crkva u Bečeju podignuta je 1763. godine. Na njenom mestu je izgrađena ova današnja 1830. godine, posvećena Velikoj Gospojini. Objekat današnje crkve datira iz 1830. godine. Pre toga je na istom mestu bila prva katolička crkva podignuta 1763. godine od naboja prekrivena trskom. U 1786. godini crkva je srušena i na istom mestu je sagrađena nova sa tornjem. Današnji oblik crkve formiran je 1887. godine dimenzija 48,7 x 17 m. Toranj je dograđen 1923. godine. Vitraže na prozorima uradio je Ede Kratzman 1892. godine. Prvobitno je urađena u stilu ranog klasicizma, dok kasnije poprima mešavinu različitih arhitektonskih stilova. Unutrašnjost crkve je bogato ukrašena ornamentima u baroknom stilu.
Sliku "Uspenje Bogorodice", koja je na oltaru, radio je bečejski slikar Mor Tan.


 

REKA TISA

REKA TISA

4% od ukupne površine teritorije Opštine Bečej predstavljaju vodeni tokovi. Najznačajnija od svih je svakako reka Tisa koja čini istočnu granicu opštine na dužini od 23 km, što predstavlja 14.02% njenog toka na teritoriji Vojvodine.
Reka Tisa na teritoriji Opštine Bečej, bogata je sa 22 vrste riba iz 7 porodica i familija. Najbrojnije su Cyprinidae (porodica šarana 14 vrsta) i Percidae (familija smuđeva sa 3 vrste). Od riba interesantnih za ribolovni turizam treba spomenuti familije Siluridae (somovi) i Esocidae (štuke), koje imaju po jednu vrstu. Rečnom bogatstvu svakako doprinosi i postojanje prastarog insekta vodenih cvetova, Tiskog cveta, koji se posle 2000. godine ponovo pojavio posle mnogo godina. Od tada do danas prisutan je na reci u drugoj polovini meseca juna.
Reka Tisa (mađarski: Tisza,) je najveća leva pritoka Dunava. Protiče kroz Panonsku niziju. Izvire u Ukrajini, u oblasti Bukovina, i dalje prolazi kroz Mađarsku, Rumuniju, Slovačku i Srbiju. Uliva se u Dunav kod Starog Slankamena.

Reka Tisa je nastala spajanjem Crne i Bele Tise.Tisa je dugačka 1.358 km, a površina razvođa iznosi 157.186 m². U Vojvodini Tisa deli Bačku (desna obala) i Banat (leva obala). Najveće pritoke su Begej, Bodrog, Zlatica, Moriš (najveća), Samoš i Šajo. Tisa je plovna na dužini od 532 km.
Bački kanal povezuje Tisu sa Dunavom, a Begejski kanal sa Tamišem. Značajniji gradovi na Tisi su: Tokaj, Solnok, Čongrad, Segedin, Senta i Bečej.
U planinskom delu toka, Tisa je bistra i brza reka. Nedostatak jezera u oblastima Karpata utiče na to da su varijacije nivoa vode u Tisi izuzetno velike, sa tipično tri godišnja poplavna perioda. Ako se visok nivo vode u Tisi poklopi sa sličnom situacijom u Dunavu, Tisa će krenuti da nadire uzvodno, što izaziva velike poplave. Takva situacija je razorila Segedin proleća 1879.

Između 1846. i 1880., mađarske vlasti su organizovale regulaciju toka reke Tise ( mađ.: a Tisza szabályozása) i skratile joj dužinu za 450 kilometara. Sagrađeni sistem zaštite od poplava je najveći u Evropi. Danas postoji 3680 kilometara kanala koji kontrolišu Tisu.
Tokom 1980-ih na Tisi je napravljeno veliko veštačko jezero Tisa (mađ.: Tisza-tó) sa namerom da se pomogne u regulaciji toka i posebno poplava. Ubrzo je ovo jezero postalo popularno turističko odredište Mađara, skoro kao i jezero Balaton.

Tisa je plovna u većem delu svog toka. Reka je otvorena za međunarodnu navigaciju tek od nedavno; prije, Mađarska je razlikovala tzv. "državne reke" i "međunarodne reke", s tim terminima se određivalo da li je bila dozvoljena plovidba stranim brodovima. Nakon mađarskog ulaska u EU ova odrednica je ukinuta i svim je plovilima dozvoljeno da plove Tisom. Mogućnost navigacije često određuju prirodni faktori. U vreme visokog vodostaja i suše Tisa najčešće nije plovna.


 
ZELENI KORZO

ZELENI KORZO

U nastavku Zelene ulice, prema Tisi, uz sam hotel "Bela lađa", prostire se šetalište "Zeleni korzo", koji je otvoren na Dan planete Zemlje, kako bi svakoga podsetio da se priroda i životna okolina trebaju čuvati i unapređivati. Sa "Zelenog korzoa" pruža se pogled na Donji park i bivši hipodrom, na kojem će se uskoro naći banjsko-turistički kompleks, a samo šetalište izlazi na Tiski kej.




 
ŽUTI BUNARI

ŽUTI BUNARI

Jedan od zaštitnih znakova Bečeja su "ŽUTI BUNARI", odnosno arterski bunari sa mineralnom vodom iz kategorije natrijum-hidro-karbonatskih hipotermi.

Žuti bunar na "Pogači"- centralnom gradskom trgu, najstariji je bunar takve vrste u Bečeju. Izgrađen je 1904.godine a bušio ga je Karolj Šoš. U narednim godinama, Šoš je na još nekoliko lokacija u gradu izbušio bunare.

Jedan od bunara izbušio je na sopstvenom imanju, i tako udario temelje lekovite banje u Bečeju, danas Jodna banja.
Praksu bušenja "ŽUTIH BUNARA" nastavio je bunardžija Franja Reperger, koji je 30-tih godina prošlog veka izbušio još dva bunara.

Bunari sa "žutom vodom" su jedni od simbola grada, a istovremeno su i turistička atrakcija jer su deo legende o putnicima namernicima koji su posle popijene prve čaše "žute vode" zauvek ostali u Bečeju.